نفایس بقاع شیعه را به غارت بردند...

شیخ حسن فرزند شیخ علی ‌نقی برغانی صالحی حائری از دانشوران مبارز شیعه است که در 1310ق در کربلا زاده شد. خاندان او به آل صالحی، شاخه‌ای از خاندان برغانی، شهرت دارند. [1] پدرش میرزا علی ‌نقی (م.1320ق.) علوم اسلامی را در کربلا تدریس می‌کرد و بدائع الاصول را در اصول فقه نوشت. [2] شیخ حسن صالحی مقدّمات علوم و بخشی از سطح را در کربلا فرا‌گرفت. سپس با شیخ عیسی برغانی، فرزند شهید ثالث، به قزوین هجرت کرد و فقه و اصول را از او آموخت. سپس به زنجان رفت و از دانشوران آن دیار دانش آموخت. سپس به کربلا بازگشت و از میرزا محمدتقی شیرازی (م.1338ق)، مرجع و رهبر انقلاب عراق (1920م) [3] بهره برد و در انقلاب عراق مشارکت فعال ورزید و در گریز از انگلیسی ‌ها به ایران آمد. او را از پایه ‌گذاران مجلس انقلاب عراق در کربلا دانسته‌اند. [4] در مسئله فلسطین نیز با سیاست‌ های صهیونیسم مخالفت نمود و خطر آنان را گوشزد کرد. در فتنه ضدّ ایرانی ـ شیعی اخراج ایرانیان از عراق به سال 1391ق به ایران پناه آورد و مقیم تهران شد. بخشی از عمرش را به عبادت و اعتکاف گذراند و در کربلا و سامرا و گاه در مکه و مدینه به تعبد و تنسک پرداخت. [5] سرانجام روز دوشنبه 5 شعبان 1401ق در تهران درگذشت و جسدش به آرامگاه خانوادگی‌اش در قزوین منتقل شد.

شیخ حسن برغانی کتاب بقیع الغرقد را درباره تخریب بقاع بقیع در روزگار سلطه آل سعود نوشته است. نام دیگر این کتاب فضائل البقیع است [6] و هنوز به چاپ نرسیده است. برغانی قسمتی از کتاب را هنگامی که در مدینه اقامت داشته، نوشته است. موضوع کتاب درباره تاریخ قبرستان بقیع از آغاز تأسیس در روزگار پیامبر (ص) تا عصر نویسنده است. وی بقاع و تاریخ آن‌ ها را ضبط کرده و سپس از حمله اول وهابیت به این قبرستان در سال‌ های 1218 - 1221ق سخن رانده و تعمیرات و بازسازی ‌های بعدی بقیع را توضیح داده است. به گفته او، در حمله دوّم وهابیان به سال ‌های 1343-1344ق پس از مقاومت 10 ماهه مردم، شهر مدینه سقوط کرد و وهابیان فجایع بسیار مرتکب شدند و بقیع را در روز 8 شوال سال 1344ق. ویران کردند و نفائس بقاع شیعه را به غارت بردند. برغانی در فصل آخر کتابش قصاید شاعران شیعه را در بازگویی این تخریب ‌ها آورده است. نسخه خطی این اثر نزد عبدالحسین شهیدی، از محققان و نویسندگان مقالات اعلام دایرة المعارف تشیع، نگهداری می‌شود. [7]

- پانوشت ها: [1]. مستدرکات اعیان الشیعه، ج 3، ص 64؛ نک: موسوعه البرغانی، ج1، ص 47 - 48، «مقدّمه». [2]. موسوعه طبقات الفقهاء، ج 14، ص 980 - 981. [3]. حوزه علمیه تاریخ، ساختار، کارکرد، ص 131 - 132. [4]. دایره المعارف تشیع، ج 3، ص 185، «برغانی صالحی». [5]. مستدرکات اعیان الشیعه، ج 3، ص 64. [6]. بقیع الغرقد، ص 58. [7]. دایره المعارف تشیع، ج 3، ص 385.

- منابع: بقیع الغرقد فی دراسه شامله: محمد امین امینی (م.1341ق)، تهران، مشعر، 1428ق؛حوزه علمیه تاریخ، ساختار، کارکرد: گروه مؤلفان، تهران، کتاب مرجع، 1390ش؛ دایره المعارف تشیع: زیر نظر سیدجوادی و دیگران، تهران، نشر شهید سعید محبی، 1375ق؛ مستدرکات اعیان الشیعه: سید حسن امین، بیروت، دارالتعارف، 1408ق؛ موسوعه البرغانی فی فقه الشیعه: محمدصالح برغانی حائری (م.1271ق)، به کوشش صالحی، تهران، نشر شهید سعید محبی، 1375ش؛موسوعه طبقات الفقهاء: جعفر سبحانی، قم، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، 1418ق.

- به نقل از: دانشنامه حج و حرمین شریفین، مدخل «برغانی حسن»، نوشته علی احمدی میرآقا.